ไฟล์ APK คืออะไร ? เราใช้ไฟล์ APK บน Android ทำอะไร ? และจะสร้างมันได้อย่างไร ?

ไฟล์ APK คืออะไร ? เราใช้ไฟล์ APK บน Android ทำอะไร ?
และจะสร้าง ไฟล์ APK ได้อย่างไร ?

หากคุณเป็นคนที่ใช้งานอุปกรณ์ ระบบปฏิบัติการ Android มานาน คุณน่าจะต้องเคยผ่านหูผ่านตากับคำว่า "APK" กันมาบ้างอย่างแน่นอน บางคนอาจจะเคยใช้งานเจ้าไฟล์ .APK มาแล้วบ้าง หรือบ่อยแล้ว และถึงแม้ว่าเราจะสามารถใช้งานระบบปฏิบัติการ Android ได้โดยไม่จำเป็นต้องใช้ หรือทำความรู้จักกับไฟล์ APK เลยแม้แต่นิดเดียว แต่การที่คุณรู้จัก และใช้งานมันเป็น จะช่วยให้คุณใช้งานระบบปฏิบัติการ Android ได้สะดวกกว่าเดิม

ในบทความนี้ เราจะพาคุณผู้อ่านไปทำความรู้จักกับไฟล์ APK ให้มากขึ้นกัน

ไฟล์ APK คืออะไร ? (What is APK File ?)

APK นั้นหมายถึง "Android Package Kit" (หรืออาจเรียกว่า "Android Application Package" ก็ได้) มันเป็นรูปแบบไฟล์ชนิดหนึ่งที่ใช้ในการติดตั้งเผยแพร่ และติดตั้งแอปพลิเคชันบนระบบปฏิบัติการ Android ภายในตัวไฟล์ APK จึงประกอบไปด้วยองค์ประกอบทั้งหมดที่แอปพลิเคชันจำเป็นต้องใช้ในการติดตั้ง

ไฟล์ APK มีคุณสมบัติเหมือนกับไฟล์ ประเภท Archive คือมี ไฟล์จำนวนมากบรรจุอยู่ภายในตัว และมีข้อมูลจำเพาะ (Metadata) ของแต่ละไฟล์ ถูกบันทึกเอาไว้ด้วย เหมือนกับไฟล์ประเภท ไฟล์ .ZIP และ ไฟล์ .RAR

ภาพจาก https://llamadaoculta.com/archivos-apk-formato-un-mundo-de-apps-fuera-de-la-play-store/

โดยปกติแล้ว ไฟล์ Archive (เช่น .ZIP) จะใช้วิธีการรวมไฟล์ทั้งหมดเข้าไว้ด้วยกันเป็นไฟล์เดียว เพื่อให้การย้ายข้อมูลทำได้สะดวกขิ่งขึ้น และมีการบีบอัดเพื่อลดพื้นที่ที่จำเป็นต้องใช้ในการบันทึกข้อมูล ซึ่งไฟล์ Archive ก็จะนิยมใช้ในการเผยแพร่ซอฟต์แวร์ หรือที่เรียกว่า "Software Package" สังเกตง่าย ๆ เวลาที่เราติดตั้งซอฟต์แวร์ เมื่อเราคลิกไฟล์ Setup ซึ่งมีเพียงไฟล์เดียว แต่เมื่อการติดตั้งเริ่มต้นขึ้น เราจะเห็นว่ามีการแตกไฟล์ และคัดลอกไฟล์จำนวนมากลงฮาร์ดไดร์ฟ

ส่วน APK นั้น จัดว่าเป็นไฟล์ JAR (Java Archive) ชนิดหนึ่ง เนื่องจาก Android ก็มีองค์ประกอบพื้นฐานส่วนใหญ่มาจาก Java โดยที่มีไฟล์ ZIP เป็นแกนหลัก เพียงแต่ว่ามีข้อมูลที่จำเป็นต่อการทำงานของ APK รวมไว้อยู่ด้วย

เราสามารถกล่าวอีกนัยหนึ่งได้ว่า ไฟล์ APK ทั้งหมดเป็นไฟล์ ZIP แต่ไม่ใช่ว่าไฟล์ ZIP ทั้งหมดจะเป็นไฟล์ APK หากคุณสงสัยว่าภายในไฟล์ APK มีอะไรอยู่บ้าง ก็สามารถใช้ซอฟต์แวร์ในการแตกไฟล์ (Extraction Tool) อย่างเช่น โปรแกรม 7-Zip ในการเปิดดูไฟล์ก็ได้ อย่างไรก็ตาม บนแพลตฟอร์ม Windows เราไม่สามารถทำอะไรกับไฟล์ APK ได้มากนัก นอกจากเราจะติดตั้ง Android Emulator เอาไว้ก็ตาม

ภายในไฟล์ Google Meet .APK

ไฟล์ APK ใช้ทำอะไร ? (What is APK File used for ?)

ไฟล์ APK นั้นใช้สำหรับการติดตั้งแอปพลิเคชันเพิ่มลงบนระบบปฏิบัติการ Android เหมือนกับไฟล์ APPX ที่ Microsoft ใช้ในการติดตั้งแอปพลิเคชันลงบน ระบบปฏิบัติการ Windows 11 และ Windows 10 

โดยเมื่อคุณทำการเปิดไฟล์ APK ขึ้นมาในอุปกรณ์ที่เป็นระบบปฏิบัติการ Android ข้อมูล Metadata ที่อยู่ภายในนั้นจะระบุขั้นตอนที่จำเป็นในการติดตั้งแอปพลิเคชันลงบนสมาร์ทโฟน และเริ่มติดตั้งทันที

ตามปกติแล้ว เมื่อคุณเข้าสู่บริการ Google Play เพื่อดาวน์โหลด หรืออัปเดตแอปพลิเคชัน อันที่จริง เบื้องหลังการทำงานของตัว Google Play มันก็จะเป็นการดาวน์โหลด และติดตั้งไฟล์ APK ให้เรานี่แหละ โดยมี Google Play ทำหน้าที่เสมือนเป็น Package Manager ให้

อย่างไรก็ตาม เนื่องด้วยความอิสระเปิดกว้างของ Android การใช้ Google Play จึงไม่ใช่วิธีการเดียวที่จะค้นหา และติดตั้งไฟล์ APK ได้ การหาไฟล์ APK จากอินเทอร์เน็ตมาติดตั้งด้วยตนเองเป็นเรื่องที่สามารถทำได้ง่ายดายมาก ๆ ด้วยการตั้งค่าแค่ไม่กี่ขั้นตอน ก็สามารถลากไฟล์ใส่ลงในตัวอุปกรณ์ แล้วเริ่มติดตั้งได้ทันที หรือที่เรียกกันว่าเทคนิค Sideloading

สร้างไฟล์ APK ได้อย่างไร ? (How to create APK File ?)

เมื่อผู้พัฒนาสร้างแอปพลิเคชันเสร็จแล้ว อาจจะใช้ Android Studio ซึ่งเป็นเครื่องมือทางการสำหรับพัฒนา หรือซอฟต์แวร์ ซอฟต์แวร์บุคคลที่สาม (3rd-Party Software) ตัวอื่น ๆ ก็ตาม ตัว Android Studio จะทำการรวบรวมไฟล์ทั้งหมดเข้าไว้ด้วยกันเป็นไฟล์เดียว บันทึกออกมาเป็น .APK พร้อมส่งไปให้ทาง Google ตรวจสอบก่อนจะอัปโหลดเข้าสู่เซิร์ฟเวอร์ของ Google Play 

ไฟล์ APK สามารถตั้งชื่อไฟล์ได้อย่างอิสระ เพียงแต่ว่านามสกุลจะต้องคงไว้เป็น .APK เท่านั้น เพื่อให้ตัวระบบปฏิบัติการสามารถเรียกใช้งานได้

โดยส่วนใหญ่แล้ว ไฟล์ APK จะมีชื่อไฟล์อยู่ในลักษณะดังนี้ (อ้างอิงจากแอปโทรศัพท์ของ Google)

แต่ถ้าค้นหาแอปพลิเคชันจากหน้าเว็บไซต์ของ Google Play ผ่านเว็บเบราว์เซอร์ก็จะอยู่ในลักษณะ ดังนี้

ทำไมเราต้องติดตั้ง APK ด้วยตนเอง ?
(Why do we have to install APK File by ourselves ?)

คนส่วนใหญ่เวลาที่จะติดตั้งแอปพลิเคชัน ก็จะเข้าไปที่ Google Play เพราะมันสะดวกกว่า แต่การติดตั้งจาก APK โดยตรงก็มีข้อดีอยู่หลายอย่างเช่นกัน

เหตุผลที่น่าสนใจที่สุดอย่างหนึ่ง คือความเร็ว เพราะแอปพลิเคชันเมื่อพัฒนา หรือมีการอัปเดตเวอร์ชันใหม่ กว่าที่ตัวแอปพลิเคชันจะผ่านการตรวจสอบ อัปโหลดเข้าสู่เซิร์ฟเวอร์ก็จะมีระยะเวลาที่ต้องรออยู่สักระยะหนึ่ง ผู้พัฒนาหลายคนจึงเลือกตัดสินใจที่จะปล่อยไฟล์ APK ออกมาก่อน ให้ผู้ใช้งานที่สนใจสามารถดาวน์โหลดไฟล์ไปติดตั้งเองได้โดยตรง ไม่ต้องรอ Google Play ตรวจสอบ 

แล้วก็มีแอปพลิเคชันหลายตัวที่ไม่มีให้ดาวน์โหลดบน Google Play อาจจะด้วยความที่ตัวแอปพลิเคชันมีคุณสมบัติการทำงานบางอย่างที่ขัดต่อนโยบายของ Google หรืออาจจะเป็นแอปพลิเคชันที่คุณสร้างขึ้นมาเพื่อใช้งานภายในกลุ่มส่วนตัว ไม่ต้องการปล่อยสู่สาธารณะ

อย่างไรก็ตาม ก็ต้องยอมรับว่าการ Sideloading ติดตั้ง APK ด้วยตนเองก็มีความเสี่ยงสูง โดยเฉพาะอย่างยิ่ง เมื่อคุณเลือกดาวน์โหลดไฟล์ APK มาจากเว็บไซต์ที่ไม่น่าเชื่อถือ เพราะคุณอาจจะได้ไฟล์ APK ที่ผ่านการดัดแปลงสอดไส้มัลแวร์เอาไว้ก็เป็นได้

Base.APK คืออะไร ?

หากคุณเป็นคนซุกซน คุณอาจจะเคยเห็นไฟล์ Base.APK อยู่ภายในตัวอุปกรณ์ของคุณมาบ้าง แล้วเกิดข้อสงสัยว่ามันเป็นไฟล์อะไร ?

โดยปกติแล้วไฟล์ Base.APK จะถูกซ่อนเอาไว้ไม่ให้ผู้ใช้สามารถมองเห็นได้ นอกเสียจากว่าผู้ใช้จะทำการ Root เครื่องเสียก่อน เนื่องจากมันเป็นไฟล์ที่ระบบปกป้องเอาไว้อยู่

ไฟล์ Base.APK มีอยู่ในทุกโฟลเดอร์ของแอปพลิเคชัน โดยมันจะบรรจุไฟล์ APK ที่คุณดาวน์โหลดมาจาก Google Play มาเมื่อตอนที่ติดตั้งแอปพลิเคชัน ทำหน้าที่เป็นไฟล์สำรองเอาไว้ใช้ยามจำเป็นในอนาคต หากลองตรวจสอบขนาดของมัน จะพบว่ามีขนาดไฟล์เท่ากับที่ระบุเอาไว้ในหน้า Google Play เป๊ะ

คิดว่าถึงบรรทัดนี้ คุณผู้อ่านก็น่าจะเข้าใจไฟล์ APK กันมากขึ้นกว่าเดิมแล้วล่ะ