รู้จักปุ่มลัด Ctrl+C / Ctrl+V / Ctrl+X และ Ctrl+Z กับเรื่องราว ต้นกำเนิดของคำสั่ง นี้กัน

ย้อนรอยต้นกำเนิดของคำสั่ง Ctrl+C, Ctrl+V, Ctrl+X และ Ctrl+Z

หากกล่าวถึง คีย์ลัด (Hotkey) ที่ถูกใช้งานบ่อยครั้งที่สุด ในเวลาที่ใช้งานคอมพิวเตอร์ระบบปฏิบัติการ Windows เราเชื่อว่า Ctrl + C, Ctrl + V, Ctrl + X และ Ctrl + Z ซึ่งเป็นคีย์ลัดของคำสั่งคัดลอก (Copy), วาง (Paste), ตัด (Cut) และยกเลิก (Undo) น่าจะเป็นคีย์ลัดที่ถูกใช้งานบ่อยมากที่สุด 

แต่เคยสงสัยกันบ้างไหมว่า คีย์ลัดเหล่านี้ มันถูกคิดค้นขึ้นมาได้อย่างไร ? และรู้หรือไม่ว่า เดิมทีระบบปฏิบัติการ Windows ไม่ได้กำหนดค่าคีย์ลัดเอาไว้ให้งานได้สะดวกแบบที่เราเห็นกันในปัจจุบันนี้ มาอ่านเรื่องราวที่น่าสนใจของคีย์ลัดเหล่านี้กัน

เริ่มต้นที่ Apple

เรื่องราวของ คีย์ลัด Ctrl + C, Ctrl + V, Ctrl + X และ Ctrl + Z ในระบบปฏิบัติการ Windows นั้น ต้องย้อนกลับไปถึงช่วงต้นของปี ค.ศ. 1980 (พ.ศ. 2523) ที่ทางบริษัท Apple ได้เปิดตัวเครื่องคอมพิวเตอร์ส่วนบุคคลที่ชื่อว่า Apple Lisa (Local Integrated Software Architecture)

Lisa เป็นคอมพิวเตอร์ที่ได้รับการพัฒนาต่อยอดมาจากเครื่องรุ่นก่อนหน้าอย่าง Macintosh และยังเป็นคอมพิวเตอร์ที่ใช้เมาส์ในการทำงานเป็นรุ่นแรกของบริษัท Apple อีกด้วย

เครื่อง Apple Lisa
ภาพจาก : https://www.soydemac.com/en/historia-de-apple-ordenador-lisa/

แม้ว่าเครื่อง Lisa จะไม่ประสบความสำเร็จ เนื่องจากราคาที่สูงเกินไป โดยเปิดตัวที่ราคาสูงถึง $9,995 หากเทียบอัตราค่าเงินเฟ้อในปี ค.ศ. 2022 (พ.ศ. 2565) มันก็จะมีค่าตัวประมาณ $29,012.49 (ประมาณ 989,325 บาท) ทำให้ผู้ที่ต้องการซื้อคอมพิวเตอร์ส่วนใหญ่เลือกซื้อคอมพิวเตอร์จาก IBM ที่มีราคาถูกกว่ามาใช้งานแทน แต่เราสามารถบอกได้ว่า มันเป็นคอมพิวเตอร์รุ่นแรกของโลกที่มาพร้อมกับระบบคีย์ลัด Ctrl + C, Ctrl + V, Ctrl + X และ Ctrl + Z

ในขั้นตอนการออกแบบ หน้าจอผู้ใช้งาน (User Interface - UI) ให้กับเครื่อง Lisa ทางแลร์รี เทสเลอร์ (Larry Tesler) นักวิทยาศาสตร์คอมพิวเตอร์ชาวอเมริกัน ที่ในเวลานั้นกำลังทำงานอยู่ที่บริษัท Apple ได้คิดค้นคีย์ลัดสำหรับใช้อำนวยความสะดวกแก่ผู้ใช้ ในการเรียกใช้งานคำสั่งคัดลอก (Copy), วาง (Paste), และยกเลิก (Undo) ขึ้นมา โดยเขาได้ออกแบบคีย์ลัดขึ้นมาดังนี้ แน่นอนว่าเครื่อง Apple Lisa ในยุคนั้นไม่มี "ปุ่ม Command" เพราะในยุคนั้นจะใช้ชื่อว่า "ปุ่ม Apple" 

คีย์บอร์ดของเครื่อง Apple Lisa
ภาพจาก : https://bitsavers.trailing-edge.com/pdf/apple/lisa/keyboard/

• "ปุ่ม Apple + Z" สำหรับการเรียกใช้คำสั่ง ยกเลิก (Undo)
• "ปุ่ม Apple + X" สำหรับการเรียกใช้คำสั่ง ตัด (Cut)
• "ปุ่ม Apple + C" สำหรับการเรียกใช้คำสั่ง คัดลอก (Copy)
• "ปุ่ม Apple + V" สำหรับการเรียกใช้คำสั่ง วาง (Paste)

การเลือกใช้วิธีกด "ปุ่ม Apple + Z / X / C และ V" นั้น เป็นการออกแบบที่ค่อนข้างชาญฉลาด เพราะผู้ใช้งานสามารถ กดคีย์ลัดดังกล่าว ได้ด้วยการใช้มือซ้ายเพียงข้างเดียวอย่างรวดเร็ว อีกทั้งในรูปแบบการออกแบบแป้นพิมพ์ตามมาตรฐาน QWERTY ตัวอักษร Z, X, C และ V จะเรียงติดกันด้วย ทำให้จดจำการวางนิ้วได้โดยง่าย อย่างไรก็ตาม มันมีเหตุผลที่ลึกซึ้งยิ่งกว่านั้นถูกซ่อนเอาไว้ด้วยนะ

อ้างอิงจากอีเมลที่แลร์รี เทสเลอร์ (Larry Tesler) ส่งอีเมลไปให้ดอกเตอร์แบรด อัลลัน ไมเออรส์ (Dr. Brad Allan Myers) ศาสตราจารย์ในสถาบันปฏิสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์ กับคอมพิวเตอร์แห่งมหาวิทยาลัยคาร์เนกี้เมลลอน (Carnegie Mellon University) ได้อธิบายเอาถึงเหตุผลเอาไว้อย่างละเอียดดังนี้

Lisa เป็นระบบแรกของโลกที่ได้กำหนดให้ XCVZ แทนคำสั่ง ตัด (Cut), คัดลอก (Copy), วาง (Paste) และยกเลิก (Undo) โดยอาศัยการทำงานร่วมกับ "ปุ่ม Apple" ผมได้ตัดสินเลือกปุ่มดังกล่าวด้วยตนเอง เพราะ "X" นั้นเหมือนสัญลักษณ์ของการ "ลบ", C เป็นอักษรตัวแรกของคำว่า "Copy", V เหมือนกับสัญลักษณ์ "Caret" (^) ที่กลับหัว

ซึ่งสื่อถึงการแทรกข้อมูลได้ และสุดท้าย Z ซึ่งเป็นตัวอักษรที่อยู่ก่อนหน้าปุ่ม X, C และ V บนเลย์เอาท์ของคีย์บอร์ดแบบ QWERTY แถมมันยังเป็นสัญลักษณ์ที่สื่อถึงการ ทำ-เลิกทำ-ทำซ้ำ (Do-Undo-Redo) ไดอีกด้วย เพราะเวลาเขียน เราจะลากเส้นเดินไปข้างหน้า = ทำ, ลากเส้นกลับมาทางซ้าย = เลิกทำ และลากเส้นเดินไปข้างหน้าอีกครั้งหนึ่ง = ทำซ้ำอีกครั้ง

แลร์รี เทสเลอร์ (Larry Tesler) (กล่าวเสริม)

เดิมทีการกด "ปุ่ม Apple + Z" จะทำหน้าที่ทั้งการยกเลิก (Undo) และทำซ้ำ (Redo) ไม่ได้เหมือนกับการใช้งานในปัจจุบันนี้ ที่คีย์ลัดสำหรับทำซ้ำ (Redo) ได้ถูกแยกออกไปเป็นอีกคำสั่ง (ใน macOS การ Redo จะใช้ "ปุ่ม Command + Shift + Z ส่วยระบบปฏิบัติการ Windows จะใช้ "ปุ่ม Ctrl + Y" หรือ "ปุ่ม F4") ซึ่งทำให้คำอธิบายเรื่องการใช้ตัวอักษร "Z" ของเขาดูมีความน่าเชื่อถือมากขึ้น

และถึงแม้ว่ายอดขายของเครื่อง Lisa จะล้มเหลว แต่เราก็ต้องยอมรับว่า "คีย์ลัด Apple + Z / X / C / V" นั้นมันใช้งานสะดวกจริง ๆ ทำให้ทาง Apple เก็บชุดคีย์ลัดนี้มาใช้งานต่อในการพัฒนาคอมพิวเตอร์รุ่นใหม่ มาจวบจนถึงในปัจจุบัน

เรื่องน่าสนใจอีกอย่างหนึ่ง คือแม้ว่าทาง Apple Lisa จะริเริ่ม "คีย์ลัด Z / X / C / V" แต่แนวคิดของคำสั่งคัดลอก (Copy), วาง (Paste), ตัด (Cut) และยกเลิก (Undo) นั้นมีมาก่อนหน้านั้นหลายปี โดยเดิมทีมันเป็นคำสั่งที่อยู่ในซอฟต์แวร์ของเครื่องคอมพิวเตอร์ Xerox Alto ที่พัฒนาขึ้นมาตั้งแต่ปี ค.ศ. 1970 (พ.ศ. 2513)

Larry Tesler กับการใช้งานคำสั่ง Cut, Copy และ Paste บนเครื่อง Xerox Alto
คลิปวิดีโอจาก https://youtu.be/Dhmz68CII9Y

จาก Mac สู่ Windows

ในช่วงเริ่มต้นของยุคหน้าจอผู้ใช้งานแบบกราฟิก (Graphical User Interface - GUI) ในสมัยนั้น Microsoft ยังเป็นบริษัทซอฟต์แวร์ที่ยังไม่ได้พัฒนาระบบปฏิบัติการ Windows ของตนเองขึ้นมา ซึ่งทาง Microsoft ได้มีส่วนเข้าไปช่วยในการพัฒนา GUI ให้กับ Macintosh OS ให้กับ Apple ด้วย

ในภายหลังที่ Microsoft ได้เปิดตัวระบบปฏิบัติการ Windows 1.0 ออกมา ก็ได้ถูกทาง Apple ฟ้องร้องว่ามีการละเมิดลิขสิทธิ์ด้านการออกแบบ GUI อยู่หลายส่วน ทำให้การพัฒนา ระบบปฏิบัติการ Windows ในช่วงเวอร์ชัน 1.0-3.0 ถึงแม้ว่าทาง Microsoft จะนำเอาคุณสมบัติคัดลอก (Copy), วาง (Paste), ตัด (Cut) และยกเลิก (Undo) มาใส่ไว้ในระบบปฏิบัติการของตนเองด้วย แต่เพื่อป้องกันการถูกฟ้องร้อง คีย์ลัดสำหรับเรียกงานคำสั่งเหล่านั้น จึงแตกต่างไปคีย์ลัดที่เรากดกันอยู่ในปัจจุบันนี้เป็นอย่างมาก โดยจะใช้คีย์ลัดดังต่อไปนี้

• "ปุ่ม Alt + Backspace" สำหรับการเรียกใช้คำสั่ง ยกเลิก (Undo)
• "ปุ่ม Shift + Delete" สำหรับการเรียกใช้คำสั่ง ตัด (Cut)
• "ปุ่ม Ctrl + Insert" สำหรับการเรียกใช้คำสั่ง คัดลอก (Copy)
• "ปุ่ม Shift + Insert" สำหรับการเรียกใช้คำสั่ง วาง (Paste)

ซึ่งในปัจจุบันนี้ คีย์ลัดนี้ก็ยังมีอยู่ในระบบปฏิบัติการ Windows นะ ใครอยากอินดี้ไม่ใช้ "ปุ่ม Ctrl + Z / X / C / V" จะลองใช้คำสั่งด้านบนนี้แทน ก็ยังคงใช้งานได้อยู่

จนกระทั่ง ในระหว่างที่กำลังพัฒนาระบบปฏิบัติการ Windows 3.1 ที่เปิดตัวในปี ค.ศ. 1992 (พ.ศ. 2535) ทาง Microsoft ก็ได้เริ่มนำคีย์ลัด "ปุ่ม Ctrl + Z / X / C และ V" เข้ามาใช้ในระบบปฏิบัติการ Windows บ้าง

โดยทางแบรด ซิลเวอร์เบิร์ก (Brad Silverberg) รองประธานอาวุโส และผู้จัดการผลิตภัณฑ์แห่ง Microsoft ได้เล่าว่า

เพื่อให้ประสบการณ์ในการใช้งานของผู้ใช้เกิดความสอดคล้องกับการใช้งานโปรแกรม Office อีกทั้งมันยังจำง่ายกว่าด้วย

(หลายคนอาจจะไม่รู้มาก่อนว่า Microsoft Office เวอร์ชันแรกทำลงให้เครื่อง Mac นะ อย่างที่บอกไปว่าตอนแรก เดิมที Microsoft เป็นบริษัทพัฒนาซอฟต์แวร์ธรรมดา ยังไม่ได้พัฒนาระบบปฏิบัติการ Windows ของตนเองขึ้นมา) 

หลังจากนั้นเป็นต้นมา "ปุ่ม Ctrl + Z / X / C และ V" ก็เลยอยู่คู่กับระบบปฏิบัติการ Windows มาจวบจนถึงปัจจุบันนี้