ไขควงมีกี่ชนิด มีกี่แบบ ? ไขควงแต่ละประเภท เหมาะกับการใช้งานแบบไหน ?

ไขควงมีกี่ชนิด มีกี่แบบ ? แต่ละแบบเหมาะกับการใช้งานแบบไหนบ้าง ?

ไขควง (Screwdriver) หรือ ที่คนรุ่นก่อน ๆ เรียกว่า "ซากูไร" (เพี้ยนมาจากคำทับศัพท์ สกรูไดรเวอร์) นั้นเป็นเครื่องมือพื้นฐานที่ใช้สำหรับถอดแยกชิ้นส่วนอุปกรณ์ หรือ ขันน็อต เพื่อติดตั้งและประกอบชิ้นส่วนต่าง ๆ เข้าด้วยกัน อย่างเช่น ถอดฝาเคสคอมพิวเตอร์, ถอดประกอบคอมพิวเตอร์โน๊ตบุ๊ค และอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ต่าง ๆ รูปแบบไขควงที่เรามักจะเห็นกันได้บ่อย ๆ ก็จะเป็นไขควงรูปแบบปากสี่แฉก (+) และ ไขควงปากแบน (–) แบบมาตรฐาน ที่ใช้ได้กับของเกือบทุกประเภท

แต่รู้ไหมว่า ? จริง ๆ แล้ว ไขควงนั้นมีรูปแบบอื่น ๆ มีมากกว่า 20 - 30 แบบเลยนะ ซึ่งแต่ละแบบจะมีลักษณะเฉพาะและจุดประสงค์ในการใช้งานแตกต่างกันไป บางคนก็อาจจะสังเกตว่าน็อตบนอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์บางชนิดจะมีหน้าตาแปลก ๆ ที่ไม่สามารถใช้ไขควงแบบปกติขันได้ พร้อมทั้งข้อควรระวังเวลาใช้ไขควง ซึ่งในบทความนี้เอง จะพาไปไขข้อสงสัย และอธิบายไขควงแต่ละประเภทให้ได้รู้กัน

ไขควงคืออะไร และมีกี่แบบ กี่ชนิด ?
(What is Screwdriver and how many types of it ?)

ไขควง คืออะไร ?

ไขควง จัดว่าเป็นหนึ่งในเครื่องมือเบสิกพื้นฐานของช่าง แถบจะทุกสาขา ทุกแขนง มันเป็นอุปกรณ์ที่ใช้สำหรับขัน หรือ คลาย สกรูน็อตรูปแบบต่าง ๆ ด้วยวิธีการจับที่ปลายด้ามจับ และออกแรงหมุน เพื่อเป็นการส่งแรงบิด (Torque) ให้เกลียวน็อตสามารถเข้า หรือ ออกจากวัสดุและชิ้นส่วนที่ต้องการได้

ส่วนประกอบของไขควง (Screwdriver Components)

ซึ่งตัวของไขควงนั้นจะมีส่วนประกอบหลัก ๆ อยู่ 3 ส่วน ได้แก่

1. ด้ามจับ (Handle)
2. ก้าน (Shank)
3. ปากไขควง (Blade or Tip)

โดยส่วนใหญ่วัสดุของด้ามจับจะนิยมใช้วัสดุที่ทำมาจากไม้ หรือ พลาสติก ขึ้นรูปและยึดติดกับก้านไขควง ส่วนตรงกลางจะเป็นบริเวณก้านไขควงที่สร้างมาจากเหล็ก นิยมใช้ เหล็กกล้าคาร์บอน (Carbon Steel) เนื่องจากมีคุณสมบัติแข็งแรง ทนทานและหักงอได้ยาก

ส่วนปลายสุดของก้านก็คือ "ปากไขควง" ซึ่งส่วนนี้เองจะมีรูปแบบและลักษณะเฉพาะรวมถึงขนาดแตกต่างกันไป โดยเราสามารถแบ่งเป็นประเภทของไขควงออกเป็นรูปแบบหลัก ๆ ตั้งแต่ 6 แบบขึ้นไป และรูปแบบอื่น ๆ อีกมากมาย ที่เราจะพูดถึงในหัวข้อถัดไป

6 ประเภทไขควงพื้นฐานที่ควรรู้
(6 Common types of Screwdrivers)

มารู้จักกับ 6 ประเภทหลัก ของไขควงที่เราพบเห็นและใช้งานได้บ่อย ๆ กันก่อน โดยรูปด้านล่างนี้จะเป็นสัญลักษณ์เปรียบเทียบหัวไขควงและหัวสกรูที่ใช้งานร่วมกันแต่ละรูปแบบ โดยจะมีชื่อเรียกดังนี้

ขอบคุณรูปภาพจาก : www.mechanicalbooster.com

1. ไขควงปากแบน (Flat Head Screwdriver)

ไขควงปากแบน เป็น หนึ่งในรูปแบบไขควงที่เก่าแก่และเคยเป็นที่นิยมที่สุดในบรรดาไขควงต่างทุกชนิด ด้วยลักษณะที่เป็นปลายปากแบน ใช้ร่วมกับน็อตหัวผ่าเส้นเดียวได้อย่างง่าย และบางครั้งก็สามารถใช้แทนสิ่วในยามฉุกเฉินได้ แต่ข้อเสียของมันคือ เมื่อผู้ใช้ออกแรงมาก จะมีโอกาสเสียศูนย์ระหว่างที่ขันน็อตอยู่ได้ง่าย ทำให้ลื่นไถลออกด้านข้างและทำให้หัวสกรูและไขควงเสียหายได้ ทำให้ได้รับความนิยมน้อยลง

2. ไขควงปากแฉก (Phillips Screwdriver)

ไม่ว่าบ้านใครก็ต้องเคยพบเห็นไขควงชนิดนี้ มันคือ ไขควงปากแฉก หรือ ไขควงสี่แฉก ที่มีลักษณะหัวเป็นเครื่องหมายบวก (+) เป็นไขควงรูปแบบมาตรฐานที่ออกแบบมาเพื่อใช้สำหรับงานอเนกประสงค์ ใช้งานประกอบเฟอร์นิเจอร์ชนิดต่าง ๆ และ เครื่องใช้ไฟฟ้าได้เป็นอย่างดี เนื่องจากมันมีประสิทธิภาพในการรับแรงบิดได้สูงกว่าไขควงปากแบน จึงทำให้เป็นที่นิยมในทุกวันนี้

3. ไขควงปากแฉกพิเศษ (Pozidriv Screwdriver)

ไขควงปากแฉกพิเศษถึงจะคล้าย ปากแฉกแบบ Phillips แต่ก็ไม่เหมือนกัน เพราะ ไขควงปากแฉกพิเศษแบบ Pozidriv นั้น มีแฉกเพิ่มขึ้นมาอีก 4 มุมที่ระยะ 45 องศา โดยแฉกที่เพิ่มขึ้นมานั้นถูกออกแบบมาเพื่อช่วยให้มีความทนทานและมั่นคงต่อแรงขันที่สูงมากขึ้นกว่า ​ไขควงปากแฉก นั่นเอง ถึงบางคนจะบอกว่าใช้ร่วมกันได้ แต่ก็ไม่ควรสลับมาใช้ เพราะจะทำให้ร่องของหัวน็อตเสียได้หากออกแรงมากเกินไป

4. ไขควงหัวท๊อกซ์ (Torx Screwdriver)

ไขควงหัวท๊อกซ์ หรือ ไขควงแฉกดาว เป็นไขควงที่ได้รับความนิยมเป็นอย่างมากในหมู่ช่างและนักออกแบบยานยนต์ ซึ่งลักษณะของหัวท๊อกซ์จะมีแฉกคล้ายดาว 6 แฉกที่มีขอบมน ด้วยลักษณะรูปทรงเฉพาะแบบนี้ ทำให้มันสามารถทนต่อแรงต้านในการบิดและสามารถส่งต่อแรงหมุนไปยังสกรูได้เป็นอย่างดี ลดโอกาสเกิดการลื่นไถลระหว่างใช้งาน ช่วยยืดอายุการใช้งานของหัวไขควงและสกรูได้ยาวนานขึ้นกว่าไขควงแบบอื่น ๆ

5. ไขควงหัวท๊อกซ์มีรู (Security Torx Screwdriver)

มีหัวท๊อกซ์ปกติแล้ว ทำไมต้องสร้าง Security Torx ที่มีรูเล็ก ๆ ตรงกลางขึ้นมา ? คำตอบง่าย ๆ คือ ไขควงประเภทนี้สร้างขึ้นมาเพื่อเพิ่มการป้องกันนั่นเอง เพราะรูตรงกลาง ทำให้ผู้ใช้ทั่วไปไม่สามารถแกะสินค้าที่ใช้สกรูแบบ Security Torx ได้ง่าย ๆ เพราะการจะขันสกรูที่เป็นแบบ หัวท๊อกซ์มีรู ได้นั้นจำเป็นต้องใช้ไขควงที่ตรงกับรุ่นที่ออกแบบมาเท่านั้น โดยจะมีหลายขนาดตามชื่อ เช่น T8, T10, T15, และ T20 เป็นต้น ทำให้การแกะสินค้าซ่อมเองเป็นเรื่องยากมากขึ้น

6.ไขควงหกเหลี่ยม (Hexagon Screwdriver)

ไขควงหกเหลี่ยม จะเป็นไขควงที่นิยมใช้งานกับสลักเกลียว หรือ ที่เรียกว่า Bolt (โบลท์) มากกว่าการใช้ร่วมกับสกรู (Screw) ด้วยความที่รูปทรงเป็นเหมือนหกเหลี่ยม เมื่อใช้งานร่วมกับสว่านที่หมุนด้วยความเร็วสูง สามารถใส่เข้ารูปกับรูปทรงหกเหลี่ยมได้เป็นอย่างดี ทำให้ประสิทธิภาพในการทำงานไวยิ่งขึ้นแถมลดข้อผิดพลาดในการใช้งานได้อีกด้วย

ทำไมอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ ถึงใช้หัวไขควงที่แตกต่าง จากอุปกรณ์ทั่วไป ? (Why electronic devices use different types of Screwdriver ?)

มาถึงตรงนี้ หลายคนอาจจะสงสัยว่าอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ที่เราใช้งานอยู่ ทำไมถึงใช้ไขควงปกติไขไม่ได้ ? พอดูใกล้ ๆ ก็พบว่าหัวสกรูนั้นมักจะมีรูปทรงประหลาดแตกต่างจากรูปทรงปกติแทบจะทุกชิ้นเลย อย่างในอุปกรณ์ มือถือสมาร์ทโฟน (Smartphone) , โน๊ตบุ๊ก (Notebook) , นาฬิกาสมาร์ทวอทช์ (Smartwatch) , จอยเกมส์ (Game Controller) , รวมถึง แกดเจ็ต (Gadgets) ต่าง ๆ เช่นตัวอย่างในภาพนี้

ซึ่งเหตุผลหลักของการใช้หัวสกรูแบบพิเศษบนอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์และเครื่องใช้ไฟฟ้าก็คือ "การป้องกันไม่ให้ผู้ใช้งานสามารถแกะซ่อมได้ง่าย ๆ นั่นเอง !" จึงทำให้เป็นเรื่องยากที่ผู้ใช้ทั่วไปจะแกะซ่อมด้วยตัวเอง เพราะถ้าผู้ใช้ทั่วไปสามารถแกะและเข้าถึงชิ้นส่วนภายในได้ง่าย ๆ ก็อาจจะทำให้เกิดความเสียหายอื่น ๆ ตามมาได้ จึงเป็นการป้องกันไว้ก่อน

โดยหัวสกรูและไขควงที่ว่า ก็จะมีตั้งแต่ ทรงสามเหลี่ยม, ห้าแฉก, หกแฉก, หกแฉกแบบมีรู, ตัว Y, ตัว U, สกรูหัวสองรู, ทรงดอกไม้ และทรงแปลก ๆ อีกมากมายที่ไม่ได้พูดถึง ซึ่งแน่นอนว่าเราไม่สามารถใช้ไขควงพื้นฐานอย่าง Phillips (+) ไขได้แน่นอน และก็ไม่รู้จะไปหาไขควงแบบพิเศษมาจากไหน หากจำเป็นต้องใช้ ก็ต้องซื้อไขควงแบบเฉพาะมาถึงจะสามารถใช้งานได้

อีกเหตุผลนึงที่หลายวงการเลือกใช้สกรูแบบพิเศษก็เพราะว่า หัวสกรูแบบพิเศษทำให้การประกอบชิ้นส่วนในโรงงานและสายการผลิตทำได้ง่ายมากขึ้น เมื่อเป็นการติดตั้งด้วยระบบอัตโนมัติและเครื่องจักร การจะใช้สกรูแบบธรรมดาทำให้มีข้อเสียและข้อผิดพลาดเยอะกว่า การใช้ไขควงพิเศษจะช่วยลดข้อผิดพลาดในการติดตั้งและประกอบชิ้นส่วนต่าง ๆ ได้เป็นอย่างดี จึงเป็นเหตุผลที่หลายแบรนด์เลือกใช้ไขควงแบบพิเศษนั่นเอง

อุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์เลือกใช้หัวไขควงแบบพิเศษ ก็เพราะว่า

"มันสะดวกต่อการติดตั้งและประกอบชิ้นส่วนภายในโรงงานด้วยเครื่องจักร
และ ป้องกันไม่ให้ผู้ใช้งานทั่วไปแกะซ่อมเองได้ง่าย ๆ"

สิ่งที่ควรระวัง เมื่อใช้ไขควงผิดขนาด และผิดประเภท
(Screwdriver safety and things to avoid)

สิ่งที่ควรระวังในการเลือกใช้ไขควง คือ ทุกครั้งที่ใช้ไขควงควรตรวจสอบขนาดและประเภทของไขควงทุกครั้ง เพื่อป้องกันความเสียหายที่อาจจะเกิดขึ้นได้ต่อหัวไขควงและพื้นผิวบนสกรูที่เราใช้ ยิ่งเราฝืนใช้ไขควงที่ไม่ตรงกับขนาดของร่องสกรู ยิ่งออกแรงมาก ร่องของสกรูก็จะเสียหายจนไม่สามารถขันเข้าหรือออกได้ และไม่ควรออกแรงมากเกินไปเพราะสกรูแต่ละชนิดรับแรงได้ไม่เท่ากัน น็อตไม่ได้คุณภาพก็มีส่วนเสียหายง่ายเช่นกัน

ตัวอย่าง ชุดเซ็ตไขควงสำหรับซ่อมอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์

ถ้าหากเรารู้จักประเภทไขควงพื้นฐาน และ ประเภทไขควงแบบพิเศษที่เราไม่เคยเห็น หากใช้งานถูกประเภทและเลือกขนาดได้ถูกต้องจะช่วยยืดอายุการใช้งานของอุปกรณ์ได้ยาวนานมากยิ่งขึ้น ลดปัญหาที่เราต้องเจอได้ ถ้าใครจำเป็นต้องซ่อมอุปกรณ์ชิ้นไหน ก็ลองหาดูชื่อรุ่นไขควงและไปหาซื้อมาติดบ้านไว้ได้ครับ เพราะบางอย่างเราก็สามารถซ่อมได้เองถ้ารู้จักใช้อุปกรณ์ที่เหมาะสม