Factory Reset หรือการรีเซ็ตเป็นค่าจากโรงงาน คืออะไร ? ทำงานอย่างไร ? ทำบ่อย ๆ อันตรายหรือไม่ ?

Factory Reset หรือการรีเซ็ตเป็นค่าจากโรงงาน คืออะไร ?

คุณน่าจะเคยผ่านหูกับคำแนะนำว่าให้ทำการ รีเซ็ตเป็นค่าตั้งต้นจากโรงงาน หรือคืนค่าโรงงาน (Factory Reset) ก่อนที่จะส่งต่อ หรือขายอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ให้กับผู้อื่น ไม่ก็ถ้าใช้งานไปแล้วอุปกรณ์มีปัญหาไม่รู้จะแก้ไขอย่างไร ? เช่น ระบบปฏิบัติการ Windows มีปัญหาก็สามารถทำ Factory Reset ได้เช่นกัน 

Factory Reset มันคืออะไร ? ทำงานอย่างไร ? ในบทความนี้จะพาผู้อ่านไปหาคำตอบกัน ...

Factory Reset คืออะไร ?
(What is Factory Reset ?)

Factory Reset หรือที่ในภาษาไทยจะแปลว่า "คืนค่าโรงงาน" ส่วนผู้ใช้งานทั่วไปมักจะเรียกแบบดิบ ๆ เลยว่าการ "ล้างเครื่อง" 

หากเราแตกศัพท์คำว่า "Factory (โรงงาน)" ออกมานั้น โรงงานในที่นี้ก็หมายถึงสถานที่ที่ผลิตตัวอุปกรณ์ขึ้นมา ซึ่งทางโรงงานก็จะมีการตั้งค่าการทำงานต่าง ๆ ของตัวอุปกรณ์เอาไว้ให้ล่วงหน้า กล่าวได้ว่ามันเป็นการตั้งค่าพื้นฐานที่สามารถรับประกันได้ว่าเป็นค่าที่ตัวอุปกรณ์จะทำงานได้อย่างราบรื่น

การ Factory Reset จึงหมายถึงการลบสถานะความเปลี่ยนแปลงทั้งหมดที่เกิดขึ้นจากผู้ใช้ กลับไปเป็นสถานะเหมือนกับตอนที่ตัวอุปกรณ์เพิ่งออกมาจากโรงงานนั่นเอง อะไรก็ตามที่ผู้ใช้ทำลงไปแล้วทำให้อุปกรณ์ทำงานผิดปกติ รวมไปถึงข้อมูลต่าง ๆ จะถูกลบทิ้งไปด้วย ดังนั้น มันจึงเป็นหนึ่งในท่าไม้ตายสำหรับใช้แก้ปัญหาได้เกือบทุกอย่าง และเป็นตัวเลือกที่ดีที่ควรทำ หากต้องการนำอุปกรณ์ไปให้ผู้อื่นใช้งานต่อ หรือขายเป็นสินค้ามือสอง

คุณสามารถจินตนาการว่า Factory Reset เสมือนส่งอุปกรณ์ของคุณนั่งไทม์แมชชีนย้อนเวลากลับไปเหมือนของใหม่ ที่เพิ่งแกะกล่องหลังออกจากโรงงานยังไม่ผ่านการใช้งานมาก่อน แต่แน่นอนว่ามันย้อนเวลากลับไปได้เฉพาะในส่วนของ ซอฟต์แวร์ (Software) เท่านั้น หากเป็นปัญหาที่เกิดจากความผิดปกติ หรือเสื่อมสภาพของ ฮาร์ดแวร์ (Hardware) การทำ Factory Reset ก็ไม่สามารถช่วยเหลืออะไรได้

Factory Reset ทำงานอย่างไร ?
(How does Factory Reset work ?)

ตอนนี้ เราเข้าใจแล้วว่า Factory Reset คือการย้อนสภาพตัวอุปกรณ์กลับไปเหมือนตอนเพิ่งแกะกล่อง แล้วมันทำอย่างนั้นได้อย่างไร ? เพราะหลังจากที่สั่งให้ Factory Reset ไป มันก็ใช้เวลาเพียงชั่วครู่เท่านั้น ในช่วงเวลาที่อุปกรณ์กำลังย้อนค่ากลับนั้นมันทำได้อย่างไร ?

อุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์อย่างพวกคอมพิวเตอร์ (Computer) , สมาร์ทโฟน (Smartphone) หรือแท็บเล็ต (Tablet) นั้น จะมีซอฟต์แวร์ติดตั้งเตรียมไว้ให้ล่วงหน้า อย่างพวกระบบปฏิบัติการ (OS) , ซอฟต์แวร์ที่ไม่จำเป็น (Bloatware), ข้อมูลการตั้งต่าง ๆ ฯลฯ ซึ่งทั้งหมดนี้จะเรียกว่าเป็น "ซอฟต์แวร์พื้นฐาน" (Base Layer) ของตัวอุปกรณ์ก็ว่าได้ เมื่ออุปกรณ์ถูกใช้งาน มันก็จะถูก "ผู้ใช้" เพิ่มข้อมูลเข้าไป

เมื่อผู้ใช้ยืนยันที่จะทำการ Factory Reset อุปกรณ์ก็จะทำการ รีบูต (Reboot) เพื่อเริ่มลบข้อมูลทั้งหมดที่เกิดขึ้นจากผู้ใช้ เมื่อลบทุกอย่างเสร็จสิ้น อุปกรณ์ก็จะบูตขึ้นมาใหม่โดยเหลือแค่ซอฟต์แวร์พื้นฐานเหมือนเพิ่งออกมาจากโรงงานอีกครั้ง

อย่างไรก็ตาม มีข้อควรจำเอาไว้เล็กน้อยคือ ค่าซอฟต์แวร์พื้นฐานนั้นสามารถเปลี่ยนแปลงได้ เช่น สมมติว่าตอนซื้อคอมพิวเตอร์มาเป็น ระบบปฏิบัติการ Windows 10 แต่ตอนที่คุณได้ทำการ Factory Reset มันได้ถูกอัปเกรดเป็น Windows 11 แล้ว หลังจาก รีเซ็ต (Reset) กลับมาคุณก็จะยังคงอยู่ที่ระบบปฏิบัติการ Windows 11 อยู่ดี เพราะถือว่านั่นเป็นค่าซอฟต์แวร์พื้นฐานล่าสุดของตัวอุปกรณ์แล้ว

ถ้า Factory Reset ไปแล้ว สามารถกู้คืนข้อมูลได้หรือไม่ ?
(Can data be restore if we did Factory Reset ?)

โดยส่วนใหญ่หลังจากที่ผู้ใช้ได้ทำ Factory Reset สำเร็จแล้ว มันจะไม่สามารถย้อนกลับไปก่อนที่จะลบข้อมูลได้อีกแล้ว หากคุณพลาดเผลอลบข้อมูลสำคัญไป แล้วคาดหวังโอกาสกู้มันกลับมาล่ะก็ เสียใจด้วย เพราะมันแทบจะเป็นไปไม่ได้เลย นั่นเป็นเหตุให้เวลาที่สั่ง Factory Reset มักจะมีแจ้งเตือนบอกให้ผู้ใช้ทำการสำรองข้อมูลเอาไว้เสมอ

ทางเลือกที่ดีที่สุดจึงเป็นการสำรองข้อมูลเอาไว้ล่วงหน้า แล้วเลือกกู้ข้อมูลจากตรงนั้นแทน แต่ถ้าอยากจะลองวัดดวงก็ลองใช้พวกโปรแกรมกู้ไฟล์อย่าง โปรแกรม Recuva, โปรแกรม Recoverit, โปรแกม Disk Drill ฯลฯ ลองกู้ดูก็ได้ แต่ผลลัพธ์ที่ได้ก็อย่าคาดหวังมากนัก อาจจะกู้กลับมาได้บางส่วน หรือไม่สามารถกู้ได้เลย

Factory Reset บ่อย ๆ อันตรายหรือไม่ ?
(Is it dangerous if we usually do Factory Reset ?)

คุณอาจมีความกังวลว่าการล้างข้อมูลทิ้งด้วยการทำ Factory Reset บ่อย ๆ จะเป็นการใช้งานอย่างหนักจนอุปกรณ์เสื่อมสภาพไวหรือเปล่า ? หากเป็นปัญหานี้ล่ะก็ไม่จำเป็นต้องกังวลเลย

ในทางเทคนิคแล้วฮาร์ดไดร์ฟ (Hard Drive) จะมีอายุการใช้งานอยู่ก็จริง เช่น อุปกรณ์เก็บข้อมูลแบบ SSD อาจจะมีรอบของการอ่าน /เขียนข้อมูล (Read/ Write Cycle) ที่จำกัด แต่นั่นเปนสิ่งที่ต้องเกิดขึ้นอยู่แล้วในขณะที่ใช้งาน การ Factory Reset เป็นการอ่านข้อมูล และลบข้อมูล ที่ทำให้หน่วยความจำเสื่อมได้ก็จริง แต่มันต้องทำเป็นหลักพัก หรือหลักหมื่นรอบเลยล่ะ กว่าจะครบรอบอายุขัยของไดร์ฟความจำ

ซึ่งในการใช้งานจริง คงไม่มีใครมานั่ง Factory Reset ทุกวัน บางคนอาจจะทำปีละครั้ง หรือไม่ก็ไม่เคยทำเลยตลอดอายุการใช้งาน ดังนั้น นี่จึงไม่ใช่ปัญหาที่ต้องกังวลเลย